Tại Việt Nam, ước tính có khoảng 15-20% thanh thiếu niên, 15-20% người trưởng thành và 30-40% người già mắc bệnh liên quan đến giấc ngủ như mất ngủ, rối loạn giấc ngủ. Người bị mất ngủ thường xuyên uể oải, mệt mỏi, khó tập trung làm việc, suy giảm trí nhớ. Tuy nhiên, các vấn đề như mất ngủ hay triệu chứng vẫn chưa được quan tâm và hiểu đúng.
Mất ngủ là gì?
Mất ngủ là một rối loạn giấc ngủ phổ biến khiến bạn khó ngủ hoặc khó duy trì giấc ngủ. Nó cũng có thể khiến bạn thức dậy quá sớm và không thể ngủ lại. Bạn có thể cảm thấy mệt mỏi khi thức dậy. Mất ngủ có thể làm cạn kiệt năng lượng và ảnh hưởng đến tâm trạng của bạn. Nó cũng có thể ảnh hưởng đến sức khỏe, hiệu suất làm việc và chất lượng cuộc sống của bạn.
Các loại mất ngủ
Các chuyên gia mô tả nguyên nhân chứng mất ngủ theo những cách khác nhau, tùy thuộc vào đặc điểm :
- Mất ngủ cấp tính:
Khó ngủ trong thời gian ngắn, thường kéo dài không quá vài tuần. - Mất ngủ mãn tính:
Mất ngủ ảnh hưởng đến giấc ngủ ít nhất 3 ngày mỗi tuần trong thời gian 3 tháng hoặc hơn. Nó có thể là nguyên phát (vô căn) hoặc thứ phát (kèm theo bệnh khác). - Mất ngủ khởi phát:
Khó đi vào giấc ngủ. Có thể do sử dụng caffeine, triệu chứng sức khỏe tâm thần, hoặc tác nhân gây mất ngủ khác. Nhưng nó cũng có thể phát triển cùng với các rối loạn giấc ngủ khác. - Mất ngủ duy trì: Khó duy trì giấc ngủ sau khi đã ngủ, hoặc thường xuyên thức dậy quá sớm. Loại mất ngủ này có thể liên quan đến các triệu chứng sức khỏe và tâm thần tiềm ẩn. Nhưng nằm thức và lo lắng rằng bạn sẽ không ngủ đủ có thể làm cho nó tồi tệ hơn.
Nguyên nhân
Mất ngủ có thể là vấn đề chính liên quan đến các tình trạng khác. Mất ngủ kéo dài thường do căng thẳng hoặc thói quen làm gián đoạn giấc ngủ. Mặc dù việc điều trị nguyên nhân gây ra vấn đề giấc ngủ của bạn có thể giúp ngừng mất ngủ, đôi khi nó vẫn có thể kéo dài nhiều năm.
Các nguyên nhân phổ biến gây mất ngủ kéo dài bao gồm:
Căng thẳng.
Lo lắng về công việc, học tập hoặc gia đình có thể khiến tâm trí hoạt động quá mức, gây khó ngủ. Các sự kiện căng thẳng trong cuộc sống cũng có thể dẫn đến mất ngủ.
Lịch trình công việc hoặc du lịch.
Đồng hồ sinh học, gọi là nhịp sinh học, điều chỉnh các hoạt động như chu kỳ ngủ-thức, trao đổi chất, nhiệt độ cơ thể. Việc phá vỡ các nhịp sinh học này có thể dẫn đến mất ngủ. Các nguyên nhân bao gồm lệch múi giờ khi di chuyển qua nhiều múi giờ, làm ca muộn hoặc sớm
Thói quen ngủ kém.
Thói quen ngủ kém bao gồm đi ngủ và thức dậy vào những thời điểm khác nhau mỗi ngày, ngủ trưa, hoạt động quá nhiều trước giờ đi ngủ và có không gian ngủ không thoải mái. Các thói quen ngủ kém khác bao gồm làm việc, ăn uống hoặc xem TV trên giường. Sử dụng máy tính, điện thoại thông minh, chơi trò chơi điện tử hoặc xem TV ngay trước khi đi ngủ cũng có thể phá vỡ chu kỳ giấc ngủ của bạn.
Ăn quá nhiều vào buổi tối muộn.
Ăn một bữa nhẹ trước khi đi ngủ là tốt, nhưng ăn quá nhiều có thể khiến bạn cảm thấy không thoải mái khi nằm. Nhiều người cũng bị ợ nóng, tức là khi axit dạ dày trào ngược vào ống dẫn thức ăn từ miệng đến dạ dày, gọi là thực quản. Ợ nóng có thể khiến bạn thức giấc.
Rối loạn sức khỏe tâm thần.
Các rối loạn lo âu, chẳng hạn như rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD), có thể làm gián đoạn giấc ngủ của bạn. Thức dậy quá sớm có thể là dấu hiệu của trầm cảm. Mất ngủ thường xảy ra cùng với các tình trạng sức khỏe tâm thần khác.
Thuốc.
Nhiều loại thuốc kê đơn có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ, như một số loại thuốc chống trầm cảm và thuốc điều trị hen suyễn hoặc huyết áp. Nhiều loại thuốc không cần kê đơn, chẳng hạn như một số thuốc giảm đau, thuốc dị ứng và cảm lạnh, và các sản phẩm giảm cân, chứa caffeine và các chất kích thích khác có thể phá vỡ giấc ngủ.
Tình trạng y tế.
Các ví dụ về tình trạng liên quan đến mất ngủ bao gồm đau mãn tính, ung thư, tiểu đường, bệnh tim, hen suyễn, bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD), cường giáp, bệnh Parkinson và bệnh Alzheimer.
- Rối loạn liên quan đến giấc ngủ.
Chứng ngưng thở khi ngủ khiến bạn ngừng thở trong lúc ngủ, làm gián đoạn giấc ngủ. Hội chứng chân không yên khiến bạn có cảm giác khó chịu mạnh mẽ khi muốn cử động chân khi cố gắng ngủ. Điều này có thể khiến bạn không thể ngủ hoặc không thể quay lại giấc ngủ. Caffeine, nicotine và rượu.
Cà phê, trà, cola và các loại đồ uống khác có chứa caffeine là chất kích thích. Uống chúng vào buổi chiều muộn hoặc buổi tối có thể khiến bạn không thể ngủ vào ban đêm. Nicotine trong các sản phẩm thuốc lá là một chất kích thích khác có thể phá vỡ giấc ngủ. Rượu có thể giúp bạn dễ ngủ, nhưng nó ngăn cản các giai đoạn ngủ sâu dẫn đến việc thức dậy giữa đêm.
Hiểu về những nguyên nhân gây bệnh mất ngủ giúp bạn có một góc nhìn tổng quá về những vấn đề khác về đến sức khỏe. Bạn nên chú ý chăm sóc sức khỏe của mình nhiều hơn, đặc biệt là người lớn tuổi. Người lớn tuổi thường hay mắc các bệnh về mất ngủ, nguyên nhân có thể đến từ nhiều phía. Tuy nhiên để có thể chăm sóc người cao tuổi tốt hơn, bạn cần đến người chăm sóc người cao tuổi chuyên nghiệp để có thể đảm bảo sức khỏe cho họ. Hãy tìm hiểu thêm về cách chăm sóc người cao tuổi và chứng mất ngủ ở người cao tuổi.